Fenerbahçe'nin stadı bizimdi Aziz Yıldırım'la görüşmek istedik

Ä°stanbulluların da bir Altınordu’su var aslında! Ä°zmirli adaşından 14 yıl önce kurulmuÅŸ, BeÅŸiktaÅŸ’ın futbolsuz yıllarında ‘üç büyükler’ payesinde kendine yer edinmiÅŸ bir kulüp!

Galatasaraylıların, Kadıköy’de kurduÄŸu günümüz futbol terminolojisinde ‘rezerv takım’ mahiyetinde, lakin kulağı geçen boynuz misali meziyetli bir maziye de sahiptir Ä°stanbul’un Altınordu’su! Sırtını devlete yaslayan imtiyazlı kulüp düsturuyla pek sevilemeyen ama bir türevi de devlet desturuyla laÄŸvedilen çetrefilli ‘dünden’, kimi yüzyıllık kulüplerimiz gibi amatör kümede var olma savaşı veren ‘bugüne’ bir yolculuktur.

G.Saray'da kadroya giremeyenler Progress'i kurdu
Ä°kinci MeÅŸrutiyet Dönemi’nden kısa süre öncesi ve sonrası ülkemizde futbolun popülaritesinin artmasıyla birlikte kulüplerin sayısı da gün geçtikçe çoÄŸalmıştır. Bu dönemden önce kurulan Galatasaray’da kadroya giremeyen sporcular, edebiyat öğretmeni AydınoÄŸlu RaÅŸit Bey önderliÄŸinde Kadıköy’de 1909 yılında Progress International adlı bir kulüp kurulmuÅŸtur. Asıl sorun tabii ki kadroya girememek deÄŸil aşırı milliyetçi ve Ä°ttihatçı AydınoÄŸlu RaÅŸit Bey’in Tevfik Fikret ve Ali Sami Yen ile anlaÅŸamamasıydı. RaÅŸit Bey, Ali Sami Yen’in futbol takımında Türk oyunculardan çok Sırp, KaradaÄŸlı ve Bulgar asıllı gayrimüslimlere yer vermesini ve Arnavut olan Yen’in Türk milliyetçiliÄŸine mesafeli durduÄŸunu eleÅŸtiriyordu.

İttihatçıların'ın çabaları
Devletin anayasal bir düzene kavuÅŸması için gizli bir dernek olarak faaliyetlerini sürdüren ve MeÅŸrutiyet’le birlikte iktidarı denetleyen bir siyasi parti kimliÄŸine bürünen Ä°ttihat ve Terakki Fırkası (Birlik ve Ä°lerleme Partisi) kadrolarının kurduÄŸu Progress International’in Türkçe anlamı da Uluslararası Ä°lerme (Terakki)’dir. Puzzle’ın diÄŸer parçası ise yine AydınoÄŸlu RaÅŸit Bey tarafından Kadıköy HasanpaÅŸa’da 1920’de kurulan Ä°ttihatspor adı ile tarihe karışmıştır. Ä°ttihatçılar, futbol kulüplerinin örgütlenme için önemli bir mecra olduÄŸunu keÅŸfetmiÅŸ, Galatasaray ile Fenerbahçe kulüplerini de yoklamaya baÅŸlamıştı.

Progress oldu Altınordu
1912’de iktidar olan Ä°ttihat ve Terakki Fırkası, kuruluÅŸundan itibaren destek verdiÄŸi Progress International’in başına 1914’te Sadrazam Talat PaÅŸa’yı geçirmiÅŸ adını da ittihatçı Ziya Gökalp’in tavsiyesi ile Altunordu Ä°dman Yurdu (daha sonra Altınordu) olarak deÄŸiÅŸtirmiÅŸtir. Altınordu Ä°dman Yurdu; kuruluÅŸunda kadrosunda birkaç Musevi asıllı futbolcunun oynadığı kulüp olmasına raÄŸmen daha sonra bunları tasfiye eden, yabancıların ve gayrimüslim vatandaÅŸlarımızın oynatılmadığı ve üye olamadığı bir kulüp olmuÅŸtur. Yine 1914 yılında Ä°zmirli Ä°ttihatçılar, Altay Ä°dman Yurdu adı altında günümüzün Altay’ını da kurmuÅŸlardır. Altay, rejimsel deÄŸiÅŸikliÄŸe ayak uydurarak bugünlere gelse de Ä°dman Yurdu bunu baÅŸaramamıştır. Cuma Ligi'nde iki ÅŸampiyonluk
Azınlıkların hegemonyasındaki futbolda hakimiyet kurmak amacıyla kurulan ve siyasetin futbola ilk dokunuÅŸunun miladı olan ‘Ä°ktidarın Takımı’ Altınordu’ya, bir yıl sonra Union Clup’e tahsis ÅŸimdilerin Fenerbahçe Stadı’nın yer aldığı Papazın Çayırı verilmiÅŸ, Fenerbahçe’den önemli transferler yapılmış, diÄŸer kulüplerin oyuncuları cepheye çaÄŸrılırken, Altınordulu oyuncular askerliklerini Ä°stanbul’da ya devlet dairelerinde geri hizmette yapmış ya da silah altına alınmamıştır. Bu imtiyazlarla birlikte Altınordu Ä°dman Yurdu, 1916-1917 ile 1917-1918 sezonlarında iki Cuma Ligi ÅŸampiyonluÄŸu kazanmıştır.

İlk milli maçımızda 4 Altınordulu oynadı

Birinci Dünya Savaşı yenilgisiyle birlikte gözden düşen Ä°ttihat ve Terakki Partisi’ne paralel olarak Altınordu Ä°dman Yurdu da eski parlak günlerini arar olmuÅŸtur. Kulüp BaÅŸkanı Sadrazam Talat PaÅŸa 1918 yılında görevden ayrılmış, kulübün kurucusu AydınoÄŸlu RaÅŸit Bey tekrar göreve gelmiÅŸtir. RaÅŸit Bey de ilk göz aÄŸrısı takımına iki yıl sonra veda etmiÅŸ, kırmızı- lacivertlilerden ayrılan arkadaşıyla birlikte yine Kadıköy’de Ä°ttihatspor Kulübü’nü kurmuÅŸtur. 1922-1923 Cuma Ligi’nde 8 takımlı ligde 58 gol atan ve gol yemeden ÅŸampiyon olan Fenerbahçe’nin ardından yaÅŸadığı ikincilikten sonra Altınordu katıldığı Ä°stanbul Futbol Ligi karşılaÅŸmalarında herhangi bir baÅŸarı kazanamamıştır.

27 Kasım 1910 yılında Cadikeuy (Kadıköy) AFC maçıyla Papazın Çayırı’nda baÅŸlayan macera, 26 Kasım 1939’da Åžeref Stadı’nda oynadığı BeyoÄŸluspor Ä°stanbul 2.Amatör Lig karşılaÅŸmasıyla sona erdi. Altınordu bu süre zarfında 222 karşılaÅŸmaya çıktı. Fenerbahçe ve Galatasaray ile ‘ezeli rekabet’ içinde olan Altınordu Ä°dman Yurdu, Türk milli takımının 26 Ekim 1923 yılında Romanya ile yapılan ilk resmi karşılaÅŸmanın ilk 11’inde yer alan Nedim Kaleci (soyadı Atatürk tarafından verilmiÅŸtir) Baron Fevzi, Emin Bey ile sonradan oyuna dahil olan Kelle Ä°brahim ile temsil edilmiÅŸtir. Altınordu’dan ayrılanların kurduÄŸu Ä°ttihatspor Kulübü ise BeÅŸiktaÅŸ’la birlikte kurulmasına önayak olduÄŸu Pazar Ligi’nde 1920-1921’de BeÅŸiktaÅŸ’ın önünde ilk ve tek ÅŸampiyonluÄŸuna ulaÅŸmıştır. Ä°ttihatspor, 1920-1931 yılları arasında toplam 22 maç oynamıştır. BeÅŸiktaÅŸ’ın futbol takımının kuruluÅŸunda büyük emekleri geçen ve Fenerbahçe, Galatasaray ile BeÅŸiktaÅŸ formalarını giyen ilk Türk futbolcu olan Refik Osman Top da 1917-1921 yılları arasında Altınordu’da, 1921’den sonra da Ä°ttihatspor’da oynamıştır. Fenerbahçe Stadı, Altınordu’nundu

Altınordu, Ä°ttihat ve Terakki Partisi’nin 1918’de kapanmasıyla beraber eski popülaritesini kaybetmiÅŸti. AydınoÄŸlu RaÅŸit Bey, Ä°ttihatspor’da olmasına raÄŸmen Cemil (Topuzlu) PaÅŸa tarafından Altınordu’ya verilen Papazın Çayırı’nı (Union Club/Ä°ttihat Sahası) sahiplenmiÅŸti. Ä°ÅŸin ilginç tarafı Altınordu’ya verilmeden önce bu sahayı 1908’de satın alan ve maçların oynanması için kiralayan Fenerbahçe Spor Kulübü’nün bir numaralı kurucusu ve ilk baÅŸkanı Ziya Songülen’dir! Bazı kaynaklarda 1909 yılında bir yıllığına Fenerbahçe’ye kiralandığı bilgisi vardır. Bütün olumsuzluklara raÄŸmen RaÅŸit Bey kulübüne ve sahasına sahip çıkmak için mücadele etmekte kararlıydı.

Şükrü Saracoğlu devreye girince...
Fenerbahçe, RaÅŸit Bey’in izni olmadan sahayı kullanamıyordu. Sarı-lacivertliler sahayı kendilerine satması için ısrar ediyor, her seferinde ret cevabı alıyordu. Bunun üzerine zamanın Maliye Bakanı Şükrü SaracoÄŸlu, 1929’da Bakanlar Kurulu’na tek maddelik bir kanun sunar: “Aynı semtte kurulmuÅŸ olan ve faaliyet gösteren spor kulüplerinin sayısı birden fazlaysa, o semtte üye sayısı daha fazla olan kulüp faaliyetlerine devam eder.”

Bu kanunla Kadıköy’de üye sayısı fazla olan Fenerbahçe yoluna devam eder, Ä°ttihatspor ise kapanır, kulüp Fenerbahçe’nin bünyesine girer. Saha, Milli Emlak’a devrolur. Bazı kaynaklara göre ise deÄŸiÅŸen rejim sonucu sahayı kaybedeceÄŸini anlayan RaÅŸit Bey’in, kullanım hakları saklı kalmak ÅŸartıyla kendisinin sahayı Milli Emlak’a devrettiÄŸi yazmaktadır. Saha, daha sonra Fenerbahçe’ye kiralandı. 1932 yılında ise 10 taksitte ödenmek ÅŸartıyla 9 bin liraya Fenerbahçe Spor Kulübü’ne satılmasına dair karar çıktı. Böylece sarı-lacivertliler, Türkiye'de stat mülkiyetine sahip ilk kulüp olma özelliÄŸini kazandı.

Çim Hokeyi ve Kürek dallarında söz sahibi bir kulüp

Altınordu Ä°dman Yurdu, kısa adı TÄ°CÄ° olan (ÅŸimdilerin Gençlik ve Spor Genel Müdürlüğü) ilk resmi spor teÅŸkilatı Türk Ä°dman Cemiyetleri Ä°ttifakı’nın kurucu 16 üyesinden biridir. Altınordu, çim hokeyi teÅŸkilatının yapılandırılmasında önemli bir rol üstlenmiÅŸ, 1915-1925 yılları arasında oynanan Hokey BirliÄŸi’nin Ä°stabul Hokey Ligi’nde Fenerbahçe (4 ÅŸampiyonluk) ve Galatasaray (1 ÅŸampiyonluk) birlikte 3 ÅŸampiyonluÄŸa ulaÅŸmıştır. Futbol takımı oyuncularının oynadığı çim hokeyi liginde Altınordu’nun peÅŸ peÅŸe kazandığı üç ÅŸampiyonlukta (1916, 1917 ve 1918) Fenerbahçe’den transfer ettiÄŸi 7 futbolcunun büyük katkıları olmuÅŸtur! Türkiye Kürek Federasyonu’nun kurucularından ve ilk baÅŸkanı Etfal Nogan da bu spor dalının ilk yıllarında Fenerbahçe ve Haliç’le birlikte söz sahibi olan Altınordu Ä°dman Yurdu’nda parlamış, 1926-1933 yılları arasında baÅŸarılar kazanmış bir sporcumuzdur.

100. yılında şampiyon oldular

Ä°stanbul Altınordu, 1929 yılında Beden Terbiyesi tarafından Fenerbahçe bünyesine giren ve 1949’da tekrar faaliyetlerine geri dönen Ä°ttihatspor’un devamı olarak amatör liglere dahil olmuÅŸtur. Kadıköy HasanpaÅŸa’da bulunan kulüp, 1970’lerden sonra futbol sahalarına apartmanlar dikilmeye baÅŸlayınca Bostancı’ya, 1988 yılında ise Cihat Uygun, Rıfkı Çolak, Ä°hsan SaÄŸlam, Muzaffer Koçak ve Hasan Ören tarafından satın alınarak halen faaliyetlerini sürdürdüğü Kartal’ın Topselvi semtine taşınmıştır. Fenerbahçe, BeÅŸiktaÅŸ ve Beykoz gibi 100. yılında ÅŸampiyon olan ender kulüplerimizden olan kırmızı-lacivertliler, zamanın Türkiye Gençlik ve Spordan Sorumlu Devlet Bakanı Murat BaÅŸesgioÄŸlu’ndan plaketle ödüllendirilmiÅŸtir. Zafer Öğer ve Åženol Fidan gibi önemli isimler de bir dönem kulübün teknik kadrosunda yer almışlardır.

Erkubilay: Futbol profesyonellikten ibaret deÄŸil’

Halen Ä°stanbul Amatör Ligi 2. Küme’de faaliyetlerini sürdüren Ä°stanbul Altınordu’nun BaÅŸkanı Hüseyin Erkubilay, uzun yıllar sürdürdüğü kulüp baÅŸkanlığı yanı sıra Ä°.A.S.K.F.’de yöneticilik yapmış bir isim. Ä°stanbul Altınordu’nun tanıtımı için yönetim kurulu üyeleriyle büyük mesai harcayan Erkubilay’ın dergimize yaptığı açıklamaların satırbaÅŸları şöyle: "Türkiye’de, futbola ve spora bakış açısından yoruldum artık! Ãœlkemizde profesyonel kulüplere verilen deÄŸer, bizim gibi ender asırlık kulüplere verilmemektedir. Futbol, profesyonellikten ibaret deÄŸildir! Bizim gibi kulüplerin tarihi bir deÄŸeri vardır. Türkiye’de kulüp yöneticisi olmak çok zor! Kulübümüzün herhangi bir geliri yok ve yıllardır cebimizden veriyoruz. Maddi ve manevi olarak bürokrasinin ve halkın desteÄŸine ihtiyacımız var. Altınordu Ä°dman Yurdu, Türk futboluna kuruluÅŸ yıllarında büyük hizmetlerde bulunmuÅŸ bir kulüptür. Fenerbahçe ve Galatasaray ile ezeli rekabet içinde geçen bir periyoda sahiptir. Ä°ttihatspor tarafımız da BeÅŸiktaÅŸ ile aynı rekabet içindeydi. Bizler daha önce bu üç büyük takımımızla ‘sembolik’ maçlar oynama isteÄŸimizi belirtmiÅŸtik, aynı teklifimiz geçerliliÄŸini korumaktadır.’

‘’Aziz Yıldırım ile stat için görüşmek istedim’’

Aziz Yıldırım ile uzaktan kan bağı olduÄŸunu açıklayan Hüseyin Erkubilay; "Fenerbahçe Stadı’nın olduÄŸu eski Papazın Çayırı’nın bizim olduÄŸunu tarih kitapları yazıyor, sadece ben söylemiyorum. Fenerbahçe Stadı’nın mülkiyetinin 106 yıl önce bizim olduÄŸu doÄŸrudur, zamanın maliye bakanı bir yasa çıkartarak stadın Fenerbahçe’ye devrini saÄŸlıyor. Bu konuda Aziz BaÅŸkan ile görüşmek istemiÅŸtim ama nasip olmadı. Daha sonra, Aziz Yıldırım ile uzaktan akraba olduÄŸumu öğrendim ama yine de görüşemedim’’ dedi.

‘’Ä°zmir Altınordu ile ortak bir projeye imza atmak isterim’’

Adaşı ve renktaşı Ä°zmir Altınordu ile 1926 haziranında yaptığı karşılaÅŸmayı 4-3 kazanan Ä°stanbul Altınordu’nun BaÅŸkanı Erkubilay; ‘’Ä°zmir Altınordu’da yönetici arkadaÅŸlarım var. Zaman zaman görüşüyoruz. Ä°stanbul Altınordu; U11’den U19’a kadar tüm altyapı liglerine katılan ‘Önce insan, sonra kazan’ mottosuyla futbola yeni yıldızlar kazandırmak için var gücümüzle uÄŸraÅŸan bir kulüptür, tıpkı Ä°zmirli adaşımız gibi. Ancak ÅŸu ana kadar ortak bir proje veya fikir yürütemedik. Ama bunu canı gönülden isterim’’ dedi.

Yazı: Arif Doğan

Bu yazı, Spor Arena + dergisinde de yayımlanmıştır.